Vooraf

Deze blog is het reisverslag van ons verblijf gedurende de maand december 2015 in en rond Kaapstad (Zuid-Afrika). Ons doel was om het land en zijn bewoners beter te leren kennen. Regelmatig hield ik dagboeknotities bij die hieronder in chronologische volgorde worden weergegeven, met enkele foto’s. Voor de geïnteresseerden, veel leesgenot!

Jef Maes

PS. Als je onderaan een webpagina komt en je wilt verder lezen, klik dan op "oudere berichten". Misschien niet logisch, maar zo werkt het nu eenmaal

Maandag 30/11: Aankomst in Kaapstad

We trekken voor een maand naar Zuid-Afrika. Vrienden hebben ons uitgenodigd om met hen het land te verkennen. Zij hebben een appartement in Gordon’s Bay en komen hier al een tiental jaar. Zij kennen het land door en door. Een ideale gelegenheid voor ons om het land en zijn bewoners te leren kennen. Lydia reist met ons mee. Danny, onze gastheer, is al een maand hier en pikt ons op aan de luchthaven van Kaapstad, na 13 uur vliegen. We rijden naar Gordon's Bay, ongeveer 40 kilometer buiten Kaapstad. Het ligt aan de 'valse baai' waardoor we de Tafelberg aan de achterkant te zien krijgen. De Tafelberg overheerst het landschap rond Kaapstad. 

Vanuit het vliegtuig krijg je daar een mooi beeld van. We worden al meteen met de twee kanten van het land geconfronteerd. Aan de ene kant de moderne luchthaven, die helemaal is vernieuwd in 2010 naar aanleiding van het WK voetbal. Wat verder moderne woonwijken met mooie huizen. Aan de andere kant passeren we twee townships. Men weet niet exact hoeveel mensen er wonen. Men schat het aantal op ongeveer 1,2 miljoen. Voor een belangrijk deel barakken opgetrokken uit golfplaten. Men bouwt hier voor de mensen nieuwe huizen in steen aan een tempo van 120.000 huizen per jaar. Alle inwoners van de townships krijgen een nieuw huisje gratis. Men heeft nog heel wat werk voor de boeg om voor iedereen een deftige woning met water, elektriciteit en sanitair te voorzien. Want ondertussen komen er ook jaarlijks mensen bij die vanuit het platteland naar de stad komen. Hoe krijg je zo'n etterbuil weggewerkt? Geen sinecure.

We komen aan in het appartement van onze gastheer en gastvrouw. Het ziet er mooi uit. We krijgen een mooie slaapkamer aangewezen. Vlak voor het terras ligt een klein zwembad. Het grote temperatuurverschil, van 10 naar 30 graden doet er ons meteen zin in krijgen. We starten met een frisse duik. Ons avontuur in Zuid-Afrika kan beginnen.

Woensdag 2 december: Robbeneiland

Na een dagje verkennen van de omgeving, met onder andere een strandwandeling, starten we met onze verkenningstocht. Die willen we beginnen met een bezoek aan Robbeneiland, de plek waar Nelson Mandela jarenlang gevangen zat. De plek staat symbool voor wat apartheid in dit land heeft aangericht. We rijden naar de Waterfront in Kaapstad. Daar nemen we de boot naar Robbeneiland. De tickets hebben we online gekocht, zodat we niet moeten aanschuiven. Zowat 200 mensen schuiven aan voor een boottrip van ongeveer een half uur. Na een twintigtal minuten ontstaat er commotie. Iemand heeft walvissen gespot. Iedereen grijpt naar zijn fototoestel. De grote vinvis gooit zijn staart in de lucht. Een andere komt met zijn rug boven water en spuit water in de lucht. Een onverwacht spektakel. Als we aankomen zit de kaaimuur vol met aalscholvers. We stappen uit en worden aangemaand om in de bus te stappen. De gids stapt als laatste in. 

Het blijkt iemand te zijn die zijn sporen heeft verdiend in de strijd tegen apartheid. Hij was geen gevangene op Robbeneiland, maar was moeten vluchten omwille van zijn engagement als theatermaker. Hij is verantwoordelijk geweest voor de fondsenwerving van het PAC (Pan African Congres). Hij pakt zijn gidsrol zeer goed op en informeert naar ieders nationaliteit op de bus. Van elk land weet hij aan te geven welke rol het heeft gespeeld in de geschiedenis van Zuid-Afrika of in de strijd voor vrijheid. De laatste jaren bestaat zijn belangrijkste rol bestond erin om prominente buitenlanders rond te leiden op het eiland. JL Dehaene, Helmut Kohl, Barak Obama… Hij heeft ze allemaal het eiland getoond. Met zo’n gids zit je dus gebeiteld. Hij heeft ook Mandela persoonlijk gekend. Maar ook andere leiders van het verzet behoorden tot zijn kennissenkring, waaronder Robert Sobukwe. Sobukwe was de leider van het PAC die in de jaren '60 de eerste opstanden tegen apartheid organiseerde. Tijdens de apartheid mochten zwarten niet reizen in hun eigen land zonder een visum. Als je toch je stad verliet, riskeerde je 3 tot 6 maanden gevangenis. De discriminatie voor zwarten was enorm. Zwarten mochten alleen in de townships leven, ze mochten niet met blanken trouwen, kregen geen onderwijs enz... Onze gids somt uitgebreid de vele landen op die door een boycot hebben bijgedragen tot de isolatie van het apartheidsregime met de finale val tot gevolg.

Na een rondrit over het eiland, komen we aan de gevangenis waar Nelson Mandela 17 jaar gevangen heeft gezeten. Daar worden we opgewacht door een ex-gevangene. De man was 19 toen hij veroordeeld werd tot een straf van 25 jaar. Maar na 6 jaar is hij in 1991 vrij gekomen, dankzij het akkoord dat Mandela had gesloten waarbij alle gevangenen onvoorwaardelijk moesten vrijgelaten worden. Hij vertelt over de mensonterende omstandigheden waarin alle gevangenen moesten leven. Vooral de leiders kregen het hard te verduren. Zij werden in individuele cellen opgesloten. We wandelen door de cellen en passeren de cel waar Mandela jarenlang opgesloten heeft gezeten.

We hebben nog even de tijd om nog een souvenir te kopen. een t-shirt met daarop het nummer 4664/64, het gevangenennummer van Mandela. Maar de boot wacht ons al op om terug te keren naar het vasteland. De drie uur op het eiland zijn voorbij gevlogen. Onderweg zien we nog zeehondjes en zelfs een dolfijn.

Terug aan de Waterfront gaan we deze mooie plek verder verkennen. De oude dokken zijn de laatste jaren omgetoverd tot een hippe plek met cafés, winkels en restaurants. Maar tussen dit alles zit nog een scheepsherstellingsbedrijf geprangd. Ik probeer hun activiteiten te filmen, maar ik weet niet wat het resultaat zal zijn. We wandelen verder en komen aan het Museum van de Springboks, het rugby team van Zuid-Afrika. We gaan naar binnen. Ik koop een mooie poloshirt van hun team en een rugbybal voor de kleinzoon. We zien ook een flyer over het zeven landen tornooi dat op 12 en 13 december wordt gespeeld. Hopelijk kunnen we daar een ticket voor bemachtigen.

Donderdag 3 december: de Tafelberg

Het weer is prima. 30 graden en geen wolkje aan de lucht. Dat was gisteren lichtjes anders. Toen bleef de Tafelberg gans de dag in de wolken hangen. Het ideale moment om de Tafelberg een bezoekje te brengen. We checken de website en inderdaad, de kabelbaan is open. We boeken de tickets online, zodat we niet te lang moeten staan aanschuiven. 240 Rand per persoon. Het is niet echt goedkoop, alvast niet volgens Zuid-Afrikaanse normen (16€). Maar het loont de moeite, weten onze gastheer en dame te vertellen. Het is iets drukker dan gisteren, richting Kaapstad. Vijf jaar geleden waren hier amper files. Vandaag sta je om de haverklap aan te schuiven, weet Danny ons te vertellen. Steeds meer zwarten kunnen zich een auto veroorloven. Een teken van economische vooruitgang, maar ook een kenmerk van moderne problemen.

Zuid-Afrika telt 53 miljoen inwoners. 9% daarvan is blank. Ongeveer 75% is zwart. De rest is hetzij gemengd, hetzij Aziatisch van origine. Er leeft een behoorlijk grote Indonesische en Indische gemeenschap hier. De leeftijdsverwachting is amper 58 jaar. Daaraan merk je dat dit land nog altijd kampt met grote armoede. We zien het ook duidelijk als we langs Khayelitsha, de grootste township van Kaapstad rijden. De blikken barakken en de stikkende beken waar we kinderen zien inspringen om "te zwemmen" zijn niet echt de meest hygiënische plekken om in te wonen. Aids is ook nog altijd een heel groot probleem dat men maar niet onder controle krijgt. Gedurende (te) lange tijd is het door de overheid genegeerd.

Danny zet ons af aan de ingang. Alles gaat vlot. Binnen de vijf minuten zitten we in de kabelbaan. Met Zwitserse precisie (het zijn Zwitsers die de kabelbaan hebben gebouwd) brengt de lift ons enkele honderden meter hoger. De cabine draait 360 graden rond zijn as. Een leuke uitvinding. Zo ziet iedereen alle kanten van de tocht, ongeacht waar je in de cabine staat of zit. Boven heb je een prachtig vergezicht op Kaapstad, op de kust, op Robbeneiland en heel de omgeving. Je ziet de twaalf apostelen, twaalf heuvels. Je kijkt zelfs uit op Kaap de Goede Hoop. Het is leuk wandelen daarboven. Een fris windje zorgt voor de nodige verkoeling. Na een uurtje wandelen daarboven, keren we terug naar de kabelbaan.

Beneden wachten Danny en Lydia ons op. Ze brengen ons naar Signal Hill, een heuvel enkele kilometer verder, waar we gaan picknicken. Het is hier rustig onder de bomen. Een beetje verder is een plek waar men duosprongen kan doen met een parapente. De ene na de andere parachutist loopt de berg af. Een beetje verder hebben we een prachtig uitzicht op het voetbalstadion. Het is speciaal gebouwd voor het WK in 2010. Het ziet er een mooi stadion uit, maar het wordt nu veel te weinig gebruikt. Op 12 en 13 december gaan de Springbocks, het nationale rugbyteam, daar een tornooi spelen. 

Vrijdag 4 december: Pinguïns en Walvissen

Vandaag rijden we langs de prachtige kustweg weg van Kaapstad. Met aan de ene kant de oceaan en aan de andere kant de bergen. Het doet een beetje denken aan de wegen langs de Franse Côte d'Azur. Onze eerste stop is Betty's Bay. Daar leeft een kolonie Afrikaanse pinguïns. Het is alsof ze ons staan op de wachten. Met honderden staat ze aan de ingang van het broedgebied. Want dat is wat pinguïns het grootste deel van de dag doen, staan. De Afrikaanse pinguïn is kleiner en donziger dan zijn soortgenoot aan de Zuidpool.

Er zijn nog 68.000 paar Afrikaanse pinguïns in leven dezer dagen. Niet direct met uitsterven bedreigd zou je zeggen. Maar 100 jaar geleden waren ze nog met een miljoen. Door de industriële visvangst wordt het voor die diertjes moeilijker om voldoende voedsel te vinden, waardoor de populatie afneemt. Ze blijken ook erg trouwe partners te zijn, volgens wat we op de panelen lezen. Ze blijven jarenlang bij mekaar. Het broedseizoen is achter de rug, de nesten staan leeg. De jongeren staan al op eigen beentjes. Vlakbij zit ook een grote school aalscholvers. Daar hebben ze in Zuid-Afrika duidelijk geen gebrek aan. Zij vliegen nog af en aan met zeewier om hun nesten te versterken. De kleintjes zitten nog in de nesten.

We rijden verder naar Hermanus, dè plek om walvissen te spotten. Maar het walvis seizoen is eigenlijk al voorbij. In de maanden september en oktober komen ze naar hier om te bevallen en zie je ze met tientallen. Vandaag hebben we pech. Geen enkele walvis geeft present. We trekken verder naar Gansbaai om te zien of ze daar zitten, maar ook daar vangen we bot. Ze zijn nochtans nog altijd in de buurt, want op onze tocht naar Robbeneiland zijn we er enkele tegengekomen. Maar de plekken waar we stoppen zijn zo mooi van natuur, zelfs zonder walvissen.

Zaterdag 5 december: Root 44

De dag begint enigszins onverwacht. De elektriciteit valt uit. Zou het een stroompanne zijn? Blijkbaar gebeurt het hier vrij frequent dat er geen stroom meer is. Zuid-Afrika kampt met een stroomgebrek. Tijdens een ontmoeting tussen president Zuma en de Chinese president deze week, is een akkoord bezegeld om de Chinezen een kerncentrale te laten bouwen in Zuid-Afrika om het stroomtekort op te vangen. Nogal merkwaardig vind ik. In een land waar zoveel zon en wind beschikbaar is, zou men toch beter in deze vernieuwbare energie investeren in plaats van in kernenergie. Maar soit. Het is geen stroompanne. De motor van de wasmachine zorgt blijkbaar voor een kortsluiting. We halen de machine open, maar zien niets abnormaal. Onze gastheren beslissen om een nieuw toestel te kopen. Het huidige is 10 jaar oud en dus rijp voor vervanging. We passen onze planning aan en trekken naar de winkel. De koop wordt gesloten en na wat aandringen, kan het toestel geleverd worden vooraleer we maandag voor een week naar de natuur- en dierenparken vertrekken. Het geplande bezoek aan Stellenbosch zal voor een andere keer zijn. We passeren wel nog even langs Root 44. Het is een soort open

lucht markt met allerlei standjes van artisanale producten, lekker eten en drinken, muziek en speelgelegenheid voor de kinderen. Het ademt de sfeer uit van Amerikaanse country bijeenkomsten. Het zijn vooral blanken die er gek van zijn. De zwarte bevolking zit met dit weer massaal aan het strand. Het is 31 graden en volop zon. Om 6 uur trek ik mijn sportschoenen aan voor mijn tweede loop in Zuid-Afrika. Met nieuwe sportschoenen, want ik ben domweg met eigen sportschoenen vergeten. In de shopping centers hier ontdekte ik een nieuw type sportschoenen, eentje met een scherp zoolprofiel. Speciaal om in modder en sneeuw mee te lopen, vertelt de verkoper. Dit heb ik bij ons nog niet gezien. Het zou nochtans erg geschikt zijn voor scheidsrechters. Ik maak van de nood een deugd en koop sportschoenen die ik ook bij ons kan gebruiken op het voetbalveld. Het is nog warm en er staat quasi geen wind. Ik loop langs het strand, richting Gordon's bay. Het wordt laveren tussen de vele strandbezoekers die stilaan beginnen op te kramen. Heelder Afrikaanse families, met pak en zak, met frigoboxen en radio's. Op het strand is er van segregaties geen sprake meer. Gelukkig. Want op het vlak van wonen, leven blanken en zwarten toch nog voor een groot deel gescheiden. Er zullen nog wel een paar generaties overgaan vooraleer dit verandert.

Maandag 7 december: McGregor

Vandaag trekken we er voor een week op uit. We pakken de valies om de week door te komen. De eerste stop is Mc Gregor, het dorp waar de Waldorf school is gevestigd die Danny en Lydia ondersteunen. We volgen de N1 richting Worchester maar nemen niet de tunnel die quasi iedereen neemt. We gaan over de bergpas om van het schitterende landschap te genieten. Onderweg komen we een grote groep bavianen tegen. Ze laten zich gewillig fotograferen.

Na een korte picknick, komen we aan in McGregor. We maken kennis met Kathleen, een West-Vlaamse vrouw die al ruim 20 jaar in Zuid-Afrika werkt in diverse projecten. Ze werkte een tijdlang in de Waldorf school, maar nu werkt ze in het Breede Centrum. Het is een centrum dat ze aan het uitbouwen is met enkele Zuid-Afrikanen om jongeren die schoolmoe zijn of dreigen de verkeerde weg op te gaan, op te vangen in concrete opleidingsprojecten. Ze kunnen leren metselen, houtbewerken, koken, zeefdrukken enz.. Opleidingen die een jaar duren en waarna ze aan de slag kunnen gaan, hetzij met een eigen bedrijfje, hetzij als werknemer. Het project krijgt steun van de provincie West-Vlaanderen. Een beetje verderop is een grote bouwwerf. Ik ga een kijkje nemen en film het gebeuren. De opzichter komt naar me toe en zegt op een vriendelijke toon dat ik de werf niet mag betreden wegens gevaar op ongelukken. Het is bij ons niet anders natuurlijk. We geraken aan de babbel omdat ik graag wat meer te weten kom over de bouwplannen. Ze bouwen daar 540 woningen voor mensen uit de naburige township, zodat de mensen in deftige woningen met water, elektriciteit en sanitair kunnen wonen en de bidonville kan afgebroken worden. Als je minder dan 3500 rand (230€) per maand verdient, dan krijg je het huis gratis. Vroeger was dat voor iedereen, maar nu zijn er beperkingen op gesteld. Je moet 40 jaar oud zijn en je mag het de eerste 8 jaar niet verkopen. De man vreest echter dat het niet genoeg zal zijn om alle krotten te kunnen afbreken. Maar het is wel een flinke inspanning van de overheid. 

We wandelen doorheen het dorp en zien hoe het ‘benedendorp’ zoals men het hier noemt inderdaad erg armtierig is. Het bovendorp is wel mooi, met veel bomen en groen en erg Brits uitziende huizen. Daar wonen hoofdzakelijk de blanken. Het dorp is gesticht door Schotten weten Frans en Barbara, de mensen waarbij we logeren, te vertellen. In de 18de eeuw was er een grote behoefte aan dominees volgens de Britten en de meest Calvinistische die zaten in Schotland. Die liet men dan maar overkomen naar Afrika. Barbara en Frans zijn goed bemiddelde en ook goed belezen mensen. Maar met een goed hart, want ze staan erg positief tegenover de ontwikkelingen in hun land. Als je ons land wil leren kennen, dan moet je de boeken van Deon Meier lezen, drukken ze ons op het hart. Zeven van zijn negen thrillers zijn vertaald naar het Nederlands. Dat wordt iets voor volgend jaar.

Het is vandaag onze 36^ste huwelijksverjaardag en we hebben gereserveerd in het beste restaurant van het dorp. Het enige ook dat op maandag open is. Kathleen en haar geadopteerde dochter Mary schuiven mee aan. Het eten en de wijn is erg lekker. Tijdens het etentje praten we over het nieuwe vaderland van Kathleen. Ze is hier toegekomen in 1994, het jaar van de eerste verkiezingen, toen Mandela president werd. Iedereen was vol hoop en verwachting. Ze werkte toen als vrijwilligster in de townships in Kaapstad. Ondertussen is er veel veranderd. De situatie is voor heel veel mensen flink verbeterd, vertelt ze ons. Maar de kloof tussen arm en rijk, tussen blank en zwart is nog altijd zeer groot. Gaat het dan niet snel genoeg, vraag ik haar. Wellicht niet, en dat is ook het aanvoelen van veel jongeren die ongeduldig worden, wat ze perfect begrijpt. Maar kan het dan sneller gaan? Ze weet het niet. Het is niet gemakkelijk om mensen te veranderen. De regering doet heel veel inspanningen om zwarten naar de universiteit te laten gaan, maar niet iedereen heeft er de capaciteiten voor. Er is een nieuwe generatie jongeren die politiek bewust wordt. Er zijn heel wat protesten aan de universiteit tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld. Ze vinden dat onderwijs gratis zou moeten zijn. Wellicht terecht, want het zou voor zwarten nog moeilijker worden als het duurder wordt. Er is ook een grote braindrain. Dokters, leerkrachten, heel wat mensen die gestudeerd hebben proberen te emigreren naar Engeland of Australië. Ze kunnen daar heel wat meer geld verdienen. 

Er ontbreekt een soort morele autoriteit in het land, vindt Kathleen. Toen Mandela nog leefde was hij zowat het morele kompas. Nu merk je hier en daar dat mensen het heft in eigen handen nemen en dat is geen positieve ontwikkeling. We praten verder over haar werk in Zuid-Afrika en over haar dochter die ze heeft geadopteerd en de moeilijke administratieve lijdensweg die dat heeft opgeleverd. Maar uiteindelijk is alles in orde gekomen en heeft Mary de dubbele nationaliteit.

Het eten is erg lekker. Zo'n kwalitatief goede keuken in zo'n piepklein dorp in Zuid-Afrika. We zijn met ons gat in de boter gevallen. We nemen afscheid voor even, want 's anderendaags zien we haar terug.

Dinsdag 8 december: Oudtshoorn

We staan vroeg op om te gaan ontbijten in het eethuisje van Flora, een vriendin van Barbara en Frans, waar we logeren. Het is vlakbij de Waldorf school die we deze ochtend gaan bezoeken. Danny en Lydia hebben twee benefits georganiseerd om het mogelijk te maken dat de keuken voor de kinderen werd gemoderniseerd. Het loopt niet zoals ze wensen. Het nieuwe gebouw staat er nu wel, maar de nieuwe keuken nog niet. Dat zou voor de komende maanden zijn, vertelt de directeur. Met ons bezoek willen ze de druk een beetje opvoeren om de afspraken na te komen. Het is de laatste dag school voor de kinderen. Ze zijn op uitstap, gaan zwemmen naar Robertson, 10 kilometer verder. Het is de schoolreis voor hen, zoals wij dat ook kennen. De directeur leidt ons door de school. Mooie klasjes, mooi uitgerust, ruime terreinen. Ze beklemtonen in de school heel erg alles wat creativiteit en kunst betreft. Ze zijn daarin uniek. Daarom komen er ook kinderen vanuit Kaapstad naar de school. Elk jaar studeren er een achttal kinderen af, de meeste met een bachelorsdiploma, wat wil zeggen dat ze naar de universiteit kunnen doorstromen. 80% van de kinderen zijn zwart of kleurling. Na ons bezoek hebben we een afspraak met Hans en Truus, een Nederlands koppel dat bij Kathleen logeert. Zij kunnen ons heel wat informatie bezorgen over de Cederbergen, een streek die we ook nog willen bezoeken.

Tegen de middag aan vertrekken we richting Oudtshoorn, de tussenstop richting Addo elephant park. We stoppen nog in Montagu, de plaats gekend voor zijn gedroogd fruit. We kopen een paar zakjes voor onderweg en gaan naar een broedplaats voor ibissen. Een prachtig schouwspel. Ze vliegen heen en weer. De jongeren halen het voedsel uit de bek van de ouders. Het levert prachtige foto's op.

Op weg naar Oudtshoorn zien we heel wat struisvogels, het dier waarvoor deze stad gekend is, al decennia lang. Vroeger kweekten ze hier deze beesten omwille van de pluimen die veelvuldig werden gedragen in het Britse Victoriaanse tijdperk. Vandaag gebruiken ze alles van deze beesten: het vlees, de eieren, het leder...

We hebben een leuke B&B geboekt, een oude villa, met plankenhouten vloeren. Het Nieuw Testament ligt op het nachtkastje. Hier kan niets meer mis gaan.

Woensdag 9 december: de Cango grotten

We nemen het ontbijt in de prachtige eetkamer van onze B&B. Een jong koppeltje uit Nederland komt ons vervoegen. Ze zijn op vakantie, enkele maanden geleden zijn ze getrouwd. Het meisje heeft een paar jaar geleden vrijwilligerswerk gedaan in Jeffreys bay, in een township. Ze gaf sportles aan kinderen. Ze wilde terugkomen om te zien hoe het daar nu ging. Ze was erg blij, want haar werk werd voortgezet en de organisatie van sport in de township is er flink op vooruit gegaan. Ze heeft de kinderen van toen teruggezien, wat haar een enorme voldoening gaf. Volgend jaar gaan ze beiden voor 2 jaar vrijwilligerswerk doen in Oeganda. Tof om te zien hoe jongeren zich vandaag ook engageren.

We vertrekken vroeg richting de Cango grotten. Het zijn de grootste grotten van Afrika. We kiezen voor de rondleiding van een uur. We krijgen prachtige zalen te zien. De gids vertelt ons dat de bosjesmannen nog in de grotten leefden toen de eerste blanke kolonisten hier toe kwamen. De eeuwenoude muurschilderingen zijn doorheen de jaren vernield geworden door de vele bezoekers die tot in de jaren '60 ongestoord hun gang konden gaan. Gelukkige kan dit vandaag niet meer. In de shop kopen we drie knuffelbeestje voor de kleinkinderen: een olifant, een leeuw en een giraf. Prachtige beestjes waarvan de winst naar een project voor straatkinderen.

Na ons bezoek trekken we verder richting Addo Elephant Park. Nog een 350 km rijden vooraleer we morgen 'the big five' gaan proberen spotten.

Donderdag 10 december: Addo Elephant Park

Na een kwartier rijden, komen we aan in Addo Elephant park. Je komt hier niet zomaar binnen. Iedereen moet zijn identiteitsgegevens invullen op de voorziene documenten. Na het invullen van de papieren, krijgen we een kaart van het park, met daarop de belangrijkste dieren die je in het park kan spotten. Je kan telkens aanstippen welke dieren je hebt gezien. We zijn nog geen vijf minuten ver en we zien al een eerste olifant. Nog geen 100 meter verder spotten we een reusachtige buffel in het struikgewas. Hij laat zich echt showen.

Nog wat verder zien we enkele Kaapse grijsbokken en kudu's. Op minder dan een half uur zien we al behoorlijk wat wilde dieren. De buurman van de chalet waar we logeren, was de dag voordien ruim 2,5 uur in het park rondgereden en had amper een olifant gezien. Wij doen al beter op een half uur tijd. En het spektakel moet nog beginnen. Een eind verder zien we tal van zebra's. Ze stappen gewoon over de weg vlak voor onze auto, om dan naast ons venster te komen poseren voor onze camera. De wrattenzwijnen zitten zowat overal. En zo gaat het nog een tijdje door. Het is gewoon indrukwekkend. Iets na de middag gaan we picknicken op een afgesloten picknickplaats. Wat gaat de namiddag nog opleveren? We zijn nog maar even terug op pad en we komen een hele kudde olifanten tegen. Wel een honderdtal olifanten, groot en klein, doet zich tegoed aan een waterpoel. Er is er zelfs een die helemaal in de modder ligt. 

Vlakbij zit ook een kudde zebra's te wachten tot het hun beurt is om te drinken. Zelfs een jakhals staat te wachten. Het spektakel is compleet. We rijden verder door het park. Op een bepaald moment zien we met de verrekijker precies een neushoorn. We gaan er achteraan, tot we hem goed zien aan een uitkijkpunt. Het blijkt toch geen neushoorn te zijn, maar een groot wrattenzwijn. 

We rijden weer verder en zien een hele tijd geen beest meer. Tot plotseling een hele kudde buffels de weg komt oversteken. Minstens dertig buffels marcheren voor onze auto over de weg. Ik zwijg dan nog over de vogels die we zien: de struisvogel, de grote reiger, de blauwe kraanvogel... Ze zitten overal in het park. Als toetje komt er nog vlak voor onze auto een eland over de weg gestapt. Kortom: Addo park is een enorme ervaring geworden, een echte aanrader voor wie hier ooit in de buurt komt.

Vrijdag 11 december: Tsitsikamma

We laten het Addo park achter ons en gaan op de terugweg richting Kaapstad. Onze volgende halte is Tsitsikamma. Dat is een nationaal park gelegen op de tuinroute. We hebben een chalet gereserveerd vlabij de hoogste brug in Afrika, maar daarover morgen meer. We komen iets na de middag aan en gaan op verkenning naar het park. Bij de inkom hanteren ze twee prijzen: voor de buitenlanders is het 90 rand (6€ ) per dag, maar voor de Afrikanen is het maar 45 rand (3€). Daar hebben we geen problemen mee. Het park ligt aan de oceaan, aan de monding van de Storm rivier. We maken een wandeling langs de rotsachtige kust, tot aan een houten hangbrug, waar we de Storm rivier kunnen oversteken. Een mooie tocht. 

Er is veel wind en de oceaan slaat wild tegen de golven. Niet direct weer om te gaan zwemmen. We zijn nog maar net ingestapt en we zien een grote school dolfijnen zwemmen in de zee. Ze maken hun gekende sprongetjes op en neer. 

In de winkel lezen we de koppen van de Zuid-Afrikaanse kranten. De beurs is gecrasht en de Rand is in vrije val. Toen we aankwamen in het land stond de Rand tegen de euro nog 15,5. Vandaag staat die op 16,7. Goed voor ons, maar slecht voor de Afrikanen, want dat betekent dat alles duurder wordt. Oorzaak van dit alles is een conflict binnen de Zuid-Afrikaanse regering. President Zuma heeft zijn minister van financiën Nene ontslagen. Het is zowat het enige lid van de regering die tot dan toe onbesproken is gebleven in alle schandaaltjes die rond Zuma hangen. Zuma weigert uitleg te geven over de reden van het ontslag. Heel wat toplui van het regerende ANC stellen vragen bij het ontslag. Het is ook een eigengereide beslissing geweest van de president, zonder de raad van 6 die alle belangrijke beslissingen neemt te raadplegen. Het vertrouwen in de toekomst staat op een laag pitje. Een aantal opposanten van Zuma zijn gestart met een petitie om zijn ontslag te eisen. 66.000 mensen hebben ze tot nu toe ondertekend. We proberen een beetje te volgen wat hier gebeurt, maar als buitenlander is het moeilijk om een oordeel te vellen, zonder een grondige kennis van zaken. Het gevoel hier is wel bij velen dat het een goede zaak zou zijn mocht Zuma terugtreden voor iemand anders van het ANC. Maar voor ons is het koffiedik kijken.

Zaterdag 12 december: Tsitsikamma dag 2

Vandaag plannen we een flinke wandeling in het park, de wandeling naar de Waterval. Danny en Lydia blijven bij het chalet. Ik ga dus voor het eerst links rijden met de auto. Het lijkt me in Zuid-Afrika gemakkelijker dan in Engeland. Het is hier veel minder druk op de weg. Het lukt goed. Bij het begin van de wandeling krijgen we een waarschuwingsbord te zien: dit is een wandeling met een hoge moeilijkheidsgraad. Het begin lijkt allemaal vrij gemakkelijk. Maar na het tijdje wordt het een klauterpartij over de rotsen. Op een steil punt ziet Trees het niet meer zitten. Ze durft niet meer verder. Ik ga alleen verder, want ik denk dat we niet meer zo ver van ons doel verwijderd zijn. Ik drijf mijn tempo op om Trees niet te lang alleen te laten zitten. Na een kwartier kom ik een man tegen. Ik vraag hoe ver het nog stappen is. Een kwartiertje zegt hij. Ik zet mijn weg verder, maar na een tijdje begin ik toch te twijfelen en keer ik op mijn stappen terug. Ik kom een Zuid-Afrikaanse vrouw met haar drie kinderen tegen. We hadden haar eerder al gezien. Je gaat toch niet terug, zegt ze mij. Het is maar 5 minuten meer en het is echt de moeite waard. Ze weet me te overtuigen om verder te gaan. Het is inderdaad een prachtige plek. Een waterval komt neer in een natuurlijke poel aan de zee. Een natuurlijk zwembad. Een paar foto's en ik keer terug. 

Het wordt een echte training. Ik probeer zo snel mogelijk terug te zijn. We picknicken samen op een mooie rustige plek, met zicht op de oceaan. We maken nog een ommetje langs een prachtig uitkijkpunt om daarna de wagen terug te nemen. Terug aan de chalet gaan we een kijkje nemen aan de hoogste brug van Afrika. Daar doen ze aan bungee springen. De hoogste bungeesprong ter wereld vanaf een brug, 216 hoog. We kijken uit op de mensen die van de brug springen. Hoe je zo iets durft is mij nog altijd een raadsel. In het café vlakbij kunnen we de jumpers in close-up volgen. Het is een bevreemdend spektakel. Het is ook een hele business. Ik denk dat hier wel een 30-tal mensen hun boterham verdienen met de massa adrenalinezoekers die hier de schrik van hun leven willen beleven.

Dinsdag 15 december: Kaapstad

Na een paar dagen rust en schrijven aan ons boek, trekken we weer naar Kaapstad om de binnenstad te verkennen. Danny heeft last van zijn knie en kan niet rijden. Ik zet me dan maar aan het stuur. Links rijden valt hier eigenlijk behoorlijk mee. We trekken naar Bo Kaap, de vroegere moslimwijk. Fel gekleurde huisjes en originele kasseibaantjes zorgen er voor dat deze wijk een eigen pittoresk karakter heeft. Onderweg er naartoe zien we verschillende mensen op de straat liggen slapen. Nieuwe slumps worden hier aan de rand van de stad opgebouwd. De werkloosheid en de daarmee samenhangende armoede is hier toch nog enorm. Om en bij de 40% van de mensen zit zonder werk. Mensen bedelen op de kruispunten of verkopen de daklozenkrant. Ik koop er een.

Vlakbij deze wijk vinden we het atelier van Streetwires. Het is een sociaal tewerkstellingsproject waar armen geleerd wordt om artisanale kunstvoorwerpen te maken. Vooral met pareltjes en het recycleren van blikjes. Kunstige, maar in onze ogen vrij kitschige kunstvoorwerpen. In het atelier werken in totaal een 80-tal mensen. We kunnen het natuurlijk niet laten om wat spullen te kopen, als steun voor het project. Ze worden vakkundig ingepakt zodat ze de vlucht naar huis kunnen overleven. Van hieruit wandelen we naar de Green Market, een plein met een dagelijkse markt van allerlei Afrikaanse spullen. Allerlei 'artiesten' verdringen zich rond de drukbezette terrassen om daarna met hun hoed rond te gaan en wat Rand te verzamelen om te overleven.

We zetten onze tocht verder met de Slave Lodge als volgende bestemming. Dit gebouwd is een van de oudste van Kaapstad. Het werd gebouwd door de Britten om hier de slaven te herbergen en te verhandelen. Kaapstad was een knooppunt in de slavenhandel. De lokale bevolking werd echter niet als slaaf verhandeld. Zij moesten werken in de lokale landerijen, vaak onder omstandigheden niet veel beter dan de slaven. De slaven werden vooral geïmporteerd vanuit Mozambique en Madagaskar om dan naar overal in de wereld te worden uitgestuurd. Toen de Britten in 1808 de slavernij afschaften, had de Royal Navy nog de bevoegdheid om schepen met slaven te onderscheppen. Die werden dan in Kaapstad in de Slave Lodge afgezet om te gaan werken op de lokale boerderijen. Er is een tijdelijke kleine tentoonstelling over de Karnaval in Kaapstad. Dat vieren ze hier op 2 januari. Deze traditie vindt zijn wortels in de slavernij. Op Nieuwjaar moesten de slaven werken om de feestmaaltijden van de blanken te serveren. Daarom kregen ze de dag erna verlof en dat vierden ze uitbundig met een verkleedpartij, carnaval. Onder de apartheid werd dit vaak niet gevierd. De overheid gaf de zwarten wel de toestemming om dit te vieren, maar die weigerden te feesten in die onterende situatie.

Een luik van het museum is gewijd aan de apartheid. Het is toch wel schokkend om te lezen dat in 1966, nog geen 50 jaar geleden er nog meer dan 150.000 zwarten werden gedeporteerd omdat bepaalde gebieden van de stad tot een zuiver blank gebied werd uitgeroepen. Zwarten mochten alleen in de townships wonen. De gevolgen zijn vandaag nog altijd zichtbaar.

Een interessante tentoonstelling is gewijd aan de familie Carneson. Het waren de eersten blanken die zich in de jaren '60 verzet hebben tegen de apartheid. Carneson was oprichter van de krant The Gardian in Kaapstad en voerde via zijn krant propaganda tegen apartheid. Hij was lid van de Communistische partij.  Zijn vrouw werd verbannen, hij vloog enkele jaren de gevangenis in. Onder internationale druk werd ook hij uiteindelijk verbannen naar Londen.

Achteraan het gebouw vinden we ook nog een boeiende actuele tentoonstelling. In een donkere ruimte hangen een 50-tal foto's gemaakt in 2015 door Tom Pierce. Allemaal zieke mensen omwille van de slechte werkomstandigheden in de mijnen. Er loopt trouwens een proces tegen 32 mijneigenaars wegens verwaarlozing van de gezondheid van hun werknemers. Om de foto's te kunnen bekijken moet je een mijnwerkershelm opzetten met een petzel erop. Met de geluiden in de ruimte waan je je ook in een mijn. Een fijne belevingservaring.

Woensdag 16 december: Rugby en Stellenbosch

Vandaag is het een feestdag in Zuid-Afrika. Men viert hier Verzoeningsdag (Reconsiliationsday). Dit gaat terug naar de Boerenoorlog, de oorlog tussen de Boeren (de landeigenaars, landbouwers vooral van Nederlandse komaf) en de Britten die de macht over de goud- en diamantmijnen in handen wilden krijgen. Op 16 december viert men de dag dat er vrede werd gesloten tussen beide partijen. Iedereen heeft verlof vandaag. Dat is te merken op de weg en aan het strand. Het is er reuzedruk. 's Ochtens trekken we naar Strand, want we hebben gehoord dat er een beachrugby tornooi doorgaat op het strand van Strand. Het is een beetje zoals bij ons beachvolley tornooien. Een ploeg telt 8 leden, waarvan er telkens 4 tegelijk op het terrein mogen staan. Geen stevige tackles of gevechten, alles draait hier om snelheid en beweeglijkheid want als je getikt wordt, dan verlies je de bal. Rugby is erg belangrijk in Zuid-Afrika, populairder dan voetbal (soccer). We waren al eens op bezoek gegaan naar het rugby-museum waar ik een truitje van het lokale rugbyteam heb gekocht. Vroeger was rugby de sport van de blanken, maar nu wordt die zowel door blank als zwart beoefend. Op het wereldkampioenschap rugby in Londen dit jaar, zijn de Springboks 'maar' vierde geëindigd. Dat was een grote ontgoocheling, want enkele jaren geleden waren ze nog wereldkampioen. Maar op het strand is er van ontgoocheling niets te merken. De hoofdzakelijk jonge spelers zijn erg enthousiast. Het publiek leeft voor 100% mee. Het is een sfeervol gebeuren.

Kort na de middag rijden we verder naar Stellenbosch, het centrum van de wijnstreek. Hier is ook een beroemde universiteit gevestigd, maar het is nu verlof en alle studenten zijn naar huis. Het is erg rustig in de stad, die een van de oudste steden is van Zuid-Afrika. We bezoeken het Village museum. Dit omvat vier oude woningen die in goede staat bewaard zijn gebleven. Het oudste dateert uit 1720, het jongste van 1870. We krijgen een goed beeld van hoe het betere volk van toen leefde. We passeren het Stadhuis. Voor het stadhuis is een spreuk van Mandela in de grond verwerkt. Ernaast staat een stenen blok die het land weerspiegelt. Voor de steen staat een sculptuur in ijzer uitgezaagd. Het is niet duidelijk wat dit betekent, tot ik een foto trek. Plots zie ik het portret van Mandela verschijnen. Indrukwekkend: de camera ziet iets wat het blote oog niet ziet. 

We zakken verder af naar Ome Sammie se winkel. Het is een winkel waar allerlei prullaria te koop zijn, echt iets voor nostalgische toeristen. Op de terugweg passeren we langs wat men een kerstmarkt noemt op het terrein van het wijnhuis Blaauwklippen. Wie hier op zoek is naar kerstbollen en bomen is er aan voor de moeite. Het is een markt als een ander met wijn, kleren, artisanaat en veel divers eten. Je kan hier kiezen uit de gehele wereldkeuken. Wij kiezen dit keer voor een Mexicaanse schotel met guacamole. Een leuke afsluiter van de dag.

Donderdag 17 december: Kaap de Goede Hoop

Een bezoek aan Kaap de Goede Hoop stond hoog op ons verlanglijstje. Vandaag is het zover. We vertrekken richting Muizenberg omdat we van daaruit de mooiste zichten hebben, volgens onze chauffeur en gids Danny. De eerste stop is Kalk Bay. Aan de vissershaven stelen de zeerobben de show. Op de pier zien we een aantal vissers aan het werk. Een oudere zwarte vrouw staat er tussen een paar duidelijk geroutineerde vissers, maar ze staat haar mannetje. Ik film haar een tijdje. Ze blijft er stoïcijns kalm bij, met resultaat, want tijdens de beperkte tijd dat ik haar volg heeft ze twee keer beet. Via Simon's Town komen we aan het National Park. Het is aanschuiven aan de ingang want ook voor de Zuid-Afrikanen is het nu verlof. De natuur is hier ruw maar prachtig. Op een eenzame baviaan na, spotten we geen wilde dieren vandaag. Na onze picknick trekken we naar het officiële punt van Kaap de Goede Hoop. 

Het is hier druk, want iedereen wil hier een foto maken aan het grote bord. We hebben het idee opgevat om hier de foto te nemen voor onze Kerstkaart, omwille van de symboliek. Vroeger noemde dit de Stormkaap, vandaag is het Goede Hoop. We leven nu ook in stormachtige tijden, maar hopen in 2016 op beterschap. We nemen het wandelpad naar de piek waar de vuurtoren staat. Het levert ons prachtige vergezichten op. Rond de kaap zien we grote golven en stenen die uit de zee uitsteken. Niet verwonderlijk dat hier vroeger veel schepen vergingen, want op het punt van de samenvloeiing van de Atlantische en de Stille Oceaan kan het behoorlijk stormen. Hier ontstond de legende van de Vliegende Hollander. Hier verging het schip van de Nederlandse kapitein Hendrick van der Decken. De kapitein zwoer dat hij de kaap zou ronden, al zou het duren tot de dag des oordeels. Sindsdien zien sommigen daar bij stormen een spookschip. Vandaag stormt het niet, dus geen Vliegende Hollander.

We verlaten het park en keren terug via de spectaculaire Chapman's Peak. Het is een weg die over ettelijke kilometers is uitgehouwen uit de rotsen. Het levert prachtige vergezichten op. We rijden Kaapstad binnen langs wat men de Kaapse Riviera noemt, waar de jetset zijn villa's heeft en de rijke dames flaneren op de hagelwitte stranden. Aan het Waterfront merken we plots een massa lopers op. De snelle mannen en vrouwen zetten er flink de beuk in. Op de achtergrond komen honderden lopers aan gejogd. Ze lopen de 10 kilometer van Kaapstad. Een gemiste kans, want als ik dat had geweten, dan had ik me zeker ingeschreven.

Zondag 20 december: Cederbergen 1

Na enkele dagen rust (joggen, zwemmen, schrijven, wandelen ) trekken we er weer een paar dagen op uit, richting Cederbergen. Dit gebied ligt ongeveer 250 kilometer ten noorden van Kaapstad en is gekend omwille van zijn speciale en ruwe rotsformaties. We geraken vlotjes tot in ClanWilliam, het laatste stadje voor we de bergen intrekken. We slaan mondvoorraad in voor de komende twee dagen, want in de streek waar we verblijven zijn geen winkels. Ook alle gsm en dataverkeer is daar onmogelijk wordt ons verteld. Echt volledig losgekoppeld van de buitenwereld. We hebben een chalet gereserveerd voor drie nachten bij Traveller’s Rest. We rijden door de Pakhuispas, een pas op 905 meter hoogte. Niet verschrikkelijk hoog, maar we passeren wel prachtige rotsformaties en krijgen mooie vergezichten te zien. We vinden onze slaapplaats zonder problemen. Vlak naast de weg ligt de farmstal van Traveller’s Rest. We drinken een glas en worden door de eigenares naar onze cottage verwezen, drie kilometer verderop in de brousse, in the middle of nowhere. Ze waarschuwt ons nog voor de bavianen. Ze doen niets zolang je er bent, maar als je weggaat moet je wel alle vensters sluiten, want als ze binnen geraken, dan kunnen ze lelijk huishouden. De cottage is heel eenvoudig, maar gezellig. Maar vooral erg warm. Met een ventilator proberen we de slaapkamers wat te verkoelen, maar dat lukt niet echt. Het wordt een zwoele, slaaparme nacht.

Maandag 21 december: Cederbergen 2

Vanuit de farmstal enkele kilometers van onze cottage, vertrekt de Sevilla Art Trail. Het is een wandeling langs een aantal plekken waar voorhistorische tekeningen te bewonderen zijn. We vertrekken vroeg, om de warmte voor te zijn. Terwijl we langs een zandweg naar de farmstal rijden, worden we verrast door een vijftal elanden die langs de weg staan. Ze schrikken even op en lopen een eindje weg. Vanop een veilige afstand blijven ze naar ons kijken en wij naar hen. Prachtige beesten. Zouden ze van ons hetzelfde denken?

De trail is goed aangeven. Witte voetjes staan her en der op de stenen geschilderd. Na een half uurtje komen we aan de eerste tekening. Het is een vrij bescheiden schildering. Maar wat verder, bij nummer twee staan we met open mond te gapen naar de vele tekeningen. Een krijger met en boog, een paar dieren (elanden?) , dansende vrouwen,... 

Het is toch wel indrukwekkend te zien hoe in de oertijd mensen hun tijd al besteedden aan kunst. We zetten onze weg verder. Hier en daar is het iets moeilijker om aan de tekeningen te geraken, maar we krijgen in totaal negen locaties voorgeschoteld met prachtige tekeningen. In Europa kan je de grotten van Altamira en Lascaux nog amper bezoeken. Hier kan je er zo maar vrij langs wandelen. We wanen ons bevoorrechte getuigen. Van massatoerisme is hier geen sprake. Op de terugweg komen we nog enkele wandelaars tegen, maar als hier elke dag een twintig à dertig mensen deze site bezoeken, zal het veel zijn. Aan de farmstal kopen we een doek met schilderingen van de belangrijkste rotstekeningen, als herinnering aan onze tocht.

Terug aan onze cottage genieten we van de rust en het uitzicht. Maar een baviaan hebben we nog niet gezien. Ze geven niet thuis dezer dagen, in tegenstelling tot de elanden. Geen telefoon, geen internet. Aan de farmstal, krijgen we wel de wifi-code van de vrouw des huizes. Terwijl we daar even langs gaan, komen we te weten dat de verkiezingen in Spanje zijn uitgedraaid op een spetterende overwinning voor Podemos. Benieuwd tot wat dit zal leiden. Maar vandaag hebben we alleen de natuur die ons omgeeft.

Dinsdag 22 december: Lamberts bay

Vanuit Cederbergen trekken we richting kust, naar Lamberts Bay. Daar bezoeken we eerst Birds Island. Via een pier kan je een eiland bereiken met een grote kolonie vogels. De oceaan is hier echt wild. De golven klotsen hard tegen de rotsen die naast de pier zijn gestort om de haven te beschermen. Ze slaan er soms zo hard tegen dat het water over de pier slaat. De eerste kolonie vogels die we tegen komen zijn kleine meeuwen. Ze worden soms opgeschrikt door de hoge golven zodat de lucht wit ziet van de vogels. Een beetje verderop is een kijkhut gemaakt. Van daaruit kan je de gigantische kolonie van Jan van Gent meeuwen observeren. Een troep van duizenden vogels. De jarenlange uitwerking van de uitwerpselen op de rotsen zorgt er voor dat ze helemaal wit zien. Deze gigantische vogels met een vleugelwijdte tot 1,8 meter hebben een aanloop nodig om te vliegen. Ze trappen zichzelf in gang, zoals een vliegtuig. Daarna starten ze hun vlucht. Wat verderop zien we een paar zeehonden spelen in het water. Maar als we de verrekijker boven halen zien we dat de rotsen zwart zien van de zeehonden. Honderden zeehonden troepen hier samen. Ze maken gebruik van de hoge golven om op of van de rotsen te geraken. Ze maken er een echte speeltuin van.

Het is middag en we hebben gereserveerd in het visrestaurant Muurbosskerm, dat enkele kilometers verderop ligt aan het strand. Het is een unieke plek. Tientallen Zuid-Afrikanen, hoofdzakelijk blanken zijn verzot op zulke plekken. In het midden staan grote vuren, waarop ze 'braaien', barbecueën. Daarrond staan tafels met banken. Sommigen beschut tegen wind en zon, andere staan langs het strand. Ook hier beuken de golven op het strand. De kinderen spelen met de schelpen en de vogels. 

Het is frisser dan we denken en na een tijdje langs het strand te hebben gezeten, zoeken we een warmere plek. Na een tijdje begint de braai. De ene vissoort na de andere wordt geserveerd. De ene nog lekkerder dan de andere. Ook lekkere groenten, rijst, mosselen e.d. worden op de tafels uitgestald. Iedereen kan nemen wat men wil. Mosselschelpen doen hier dienst als mes en vork. Ook fruit, brood en jam zijn van de partij. Als afsluiter serveren ze koffie met koeksister, een typisch Zuid-Afrikaans gebak. En dat allemaal voor 250 rand (16€). Ik lees dat deze plek door National Geographic is uitgekozen als een van de tien leukste plekken ter wereld om aan het strand te eten. En gelijk hebben ze.

Na dit festijn rijden we terug naar onze cottage in de bergen, om terug tot rust te komen. Terwijl we 's avonds nog een glaasje drinken op het terras, stapt een schorpioen doodgemoedereerd voorbij. Het is de eerste keer in mijn leven dat ik een schorpioen in het echt zie. Het ziet er een mooi beest uit, maar ik heb het liefst niet te dichtbij. We slapen gerust die nacht. Het gevaar zit buiten en niet binnen.

Woensdag 23 december - 25 december Kerstdagen

Na ons verblijf in de Cederbergen keren we terug richting Kaapstad. We volgen de kustweg, waardoor we opnieuw door een ander landschap rijden. We passeren de enige kerncentrale die Zuid-Afrika rijk is. Zowat 60% van de electriciteit van het land wordt hier geproduceerd. Er is sprake om nog een centrale bij te plaatsen. Merkwaardig, in een land met zoveel wind. Als we Kaapstad binnen rijden, krijgen we vanuit die kant een prachtig zicht op de Tafelberg. Van hieruit overklast deze berg de stad helemaal. Als we in Strand aankomen, zien we een wagen op het strand rijden met een haaienvlag. Blijkbaar zijn er haaien gesignaleerd in het water. Wat verder merken we dat de weg versperd is. We denken dat het aan de ene of andere Kerstmarkt ligt, maar de volgende dag lezen we de echte reden in Die Burger, de krant van de Zuid-Afrikaanse blanken in het sappige Afrikaans. "So het walvis-drama ontvou" kopt de krant op de eerste pagina, met een foto van een grote bultrug walvis. 

Op pagina 3 lezen we alle details. De 14 meter lange walvis, 25 ton nat gewogen, is 's ochtends opgemerkt aan de rotsen vlakbij Strand. Wat later is de walvis op het strand aangespoeld. Naar de reden heeft men het raden. Heeft de walvis een schroef van een schip geraakt of is het beest ziek geworden? Er zijn stalen genomen om een en ander te onderzoeken. Ze zijn een ganse dag bezig om het beest uit het water te tillen, in stukken te zagen en naar het stort te transporteren. Blijkbaar is het hier ook erg ongewoon dat walvissen stranden.

Op de vooravond van Kerstmis is het ook hier super druk in de winkels. Iedereen doet zijn aankopen voor de familiale feestmaaltijd. Zuid-Afrikanen streven er naar om Kerstmis in familiekring te vieren. Vaak reist men er de helft van het land voor door. De scholen zijn drie weken gesloten, met als de meeste bedrijven. Danny heeft een mooie lamsbout op de kop kunnen tikken. We genieten ervan met de aangepast Kaapse wijntjes erbij.

Op Kerstmis trek ik mijn loopschoenen nog eens aan om langs de kust de opgedane calorieën te verbranden. Het is erg rustig aan het strand. De lokale kuisploegen zijn nochtans erg actief. Door de hevige wind is er heel veel zeewier op het strand aangespoeld. Ze proberen het zo goed en zo kwaad mogelijk in zakken te laden en in de camion te droppen. Maar het zal hen niet lukken om alles proper te krijgen tegen de middag, wanneer de nuchtere zonnekloppers het strand opnieuw inpalmen. Want op het strand is alcohol hier verboden. Blijkbaar is alcoholisme een zeer groot probleem hier. "Drankmisbruik in Suid-Afroka is 'n nasionale ramp" kopt Die burger, zeker deze tijd van het jaar. De politie heeft al 50% meer flessen alcohol geconfisqueerd op de stranden dan vorig jaar. Heel veel interpersoonlijk en huishoudelijk geweld is te wijten aan de drank. Alcoholmisbruik is ook oorzaak nummer 1 van auto-ongelukken, het ergste ter wereld. In bijna de helft van de ongelukken waar voetgangers of bestuurders bij overlijden is een te hoog alcoholgehalte vastgesteld. Twee derde van mensen die bij interpersoonlijk geweld zijn betrokken, zijn dronken. Misschien heeft het ook wel te maken met de grote miserie in dit land. Zuid-Afrika staat eerste op de wereldranglijst van de Gini-coëfficiënt, het cijfer dat de ongelijkheid in de samenleving meet.

Maar op Kerstmis is het erg rustig in Gordon's bay. De restaurants zijn bijna allemaal dicht. Gelukkig vinden we nog een cafeetje open om rustig een glas te drinken in de zon. Eentje maar, want we hoeven niet mee te gaan in de Zuid-Afrikaanse trend. De tweede kerstdag, in het Gemenebest steevast boxersday genoemd, is het hier ook een officiële feestdag. Het is alsof iedereen de stranden gaat opzoeken. Het ziet hier letterlijk zwart van het volk op het strand. Kerstmis op het strand vieren. Het is eens wat anders.

Zaterdag 26 december: Township Imizamo

Op onze reis kan een bezoek aan een township niet ontbreken, vinden we. We maken gebruik van het aanbod van Citysightseeing. Zij organiseren bezoeken aan de township Imizamo Yethu, in samenwerking met een plaatselijke organisatie. We komen aan met de bus. Ken, onze gids, staat ons op te wachten. We zijn de enige bezoekers. Onze gids vertelt dat er 30.000 mensen wonen in deze townships. Townships zijn ontstaan onder de periode van de apartheid. Zwarten mochten alleen in de thuislanden wonen. Maar omdat dit ver van hun werk was, richten ze illegale woonplekken op, vaak schamele woningen, in mekaar geslagen met golfplaten. De overheid, onder druk van de patroons die goedkope werkkrachten nodig hadden, lieten dit toe. De township die wij bezoeken, is maar een kleine gemeenschap. Khayelitsha, de township vlakbij Kaapstad is de 3de grootste van het land, met 1,2 miljoen bewoners. De overheid heeft een steunprogramma om nieuwe, stenen woningen te bouwen. In dit dorp is er een Ierse filantroop die een bouwprogramma heeft opgezet. Er zijn al 1.400 stenen woningen gebouwd. Het plan is om er voor te zorgen dat binnen 5 jaar iedereen over een stenen woning zou kunnen beschikken. Onze gids toont ons een klassieke woning, een barak, waar 6 mensen in wonen en slapen. 

Er zijn twee 'slaapkamers' en een woonruimte. Het totaal is niet groter dan een transportcontainer. Centraal staat de televisie, vaak de enige manier om een beetje de miserie te vergeten. Water kunnen de mensen gaan halen aan een kraantje een beetje verderop. Per 20 gezinnen is er een kraantje met stromend water. In de buurt staat er ook een publiek toilet. Jonge meisjes doen de was met de hand. Tussen de barakken en de schotelantennes, hangt de was te drogen. Het geheel doet ons denken aan wat we in Gambia en Senegal hebben gezien. Het verschil is wel dat de mensen hier als haringen in een ton moeten leven. 35% van de mensen die hier wonen hebben geen werk, dus ook geen inkomen. 60% werkt ergens, hetzij als huispersoneel, als visser of in de horeca. Het gemiddelde uurloon bedraagt 13 rand, iets minder dan 1 euro. Een brood kost 8 rand. Om een familie van brood te voorzien moeten ze dus bijna 2 uur werken. 5% is zelfstandig. Ze hebben een eigen zaak, maar in deze buurt stelt dit niet veel voor: een kapsalon, een klein winkeltje. We stappen het café van de wijk binnen. Jonge mannen zijn aan het biljarten. Een tiental mannen zitten bier te drinken. Vrouwen mogen hier ook binnen, beklemtoont onze gids. Maar het café lijkt ons een echt mannenbastion. 

Is alcohol geen probleem in de wijk, vragen we aan onze gids? Het is een uitdaging antwoordt hij ons. Hij zal het nog een paar keer zeggen als we hem een vraag stellen. Problemen zien ze hier niet, maar uitdagingen des te meer. De Ierse weldoener heeft hier ook een schooltje gebouwd. Het lijkt ons ook belangrijk dat kinderen hier onderwijs kunnen volgen. Wellicht is het de enige manier om uit deze poel van miserie weg te geraken. In het gemeenschapscentrum helpen ze de kinderen om hun huiswerk te maken. Ze delen er ook gratis condooms uit. Want hiv is een grote uitdaging zegt onze gids. Het is ook om minder kinderen te hebben, en meer plezier, lacht hij. We passeren ook een bureau van het ANC. De meerderheid van de mensen stemmen hier ANC, vertelt Ken ons. Zij zorgen dat we vooruitgaan. Maar zou het niet sneller kunnen, vraag ik hem. Ja, mochten we de mensen tot meer engagement kunnen brengen, dan zouden we sneller vooruit kunnen gaan, is zijn antwoord. Mensen berusten blijkbaar te veel in de bestaande situatie en zoeken dan hun heil in alcohol. Maar vergeet niet dat Mandela heeft gezegd: hoop is het laatste dat mag sterven! Ik bewonder zijn enthousiasme. Het verschil met andere landen in Afrika is wel dat je hier rijkdom en armoede kan zien op enkele honderden meter van mekaar. De jongeren hier hoeven maar even de bus te nemen en ze zien de wijken van de rijken, omringd met muren en prikkeldraad. Ik zou niet weten hoe ik zou reageren mocht ik hier altijd mee geconfronteerd worden. Het zou me in elk geval revolteren. Dat jongeren protesteren of in criminaliteit belanden, verbaast me niks. We nemen de bus, terug richting Kaapstad. We passeren de Kaapse Riviera, met de poepchique hotels en appartementen waar iedereen zijn persoonlijk zwembad heeft. Het zijn twee aparte werelden op een boogscheut van mekaar. Een confronterende ervaring.

Maandag 28 december: Kirstenbosch en Slotbeschouwingen

Het is onze laatste dag in Zuid-Afrika. We trekken naar de botanische tuin van Kirstenbosch. Het is een prachtige gebied. Een combinatie van een tuin en een tropisch oerwoud. Honderden mensen kuieren hier door de tuinen. Er staan nog verrassend veel bloemen in bloei, niettegenstaande de zomer. Wat een bloemenpracht moet dit opleveren in de lente. In alle mogelijke hoeken en kanten zitten mensen te picknicken. We sluiten er ons bij aan. 

's Avonds trakteren we onze gastheer en gastvrouw op een etentje. Hun gastvrijheid kende geen grenzen. Zij maakten het ons ook veel gemakkelijker want ze waren ook onze persoonlijke gidsen. Zij kennen de mooie en interessante plekjes en waren bereid om ze ons uitgebreid te tonen.

Tijd ook voor wat slotbeschouwingen.

Zuid-Afrika, zeker het gebied rond de Kaap is een prachtig land. Overal waar je rijdt zie je prachtige natuur en landschappen. Er is nog heel veel natuur bewaard. De parken zijn prachtig. We hebben heel veel dieren kunnen spotten. Maar tegelijk is dit een land van uitersten. De zwarten in de townships leiden nog steeds een keihard bestaan. Onze gidsen merken wel behoorlijk wat vooruitgang tegenover 10 jaar gelden, toen ze voor het eerst naar hier kwamen. Maar de wonden van jaren apartheid veeg je zomaar niet uit. Ook al gebeuren er grote inspanningen, de littekens zijn nog zeer goed zichtbaar. Ook in de geesten. Heel wat zwarten spreken nog altijd de blanken aan als 'boss'. De verschillen zijn zeker nog niet weg. Wellicht wordt de grote uitdaging voor de komende 20 jaar, het wegwerken van de grote verschillen in rijkdom. Want als men daar niet in lukt, dan zou het nog wel eens kunnen spannen in dit land. Je ziet hier de verschillen vlakbij mekaar liggen, in tegenstelling tot de meeste Afrikaanse landen waar rijkdom niet echt zichtbaar is. Onderwijs is wellicht een belangrijke sleutel daarbij. In dat opzicht lijkt het me belangrijk wat er de voorbije weken aan de universiteiten is gebeurd, het protest tegen de verhoging van de inschrijvingsgelden. Als die verhogen, dan gaat men heel wat zwarten uitsluiten van hoger onderwijs en dreigt de kloof nog groter te worden. Gelukkig is er een generatie jongeren die zich hiervan bewust is en daarrond actie voert.

Belangrijk is ook de rol van de nieuwe zwarte elite die er zeker al ten dele gevormd is. Gaan ze enkele voor persoonlijk gewin of komen ze op voor heel hun gemeenschap?

Het land heeft in elk geval heel veel troeven. Er is ten minste een belangrijke infrastructuur, een schat aan grondstoffen en een basis van leiderschap om op verder te bouwen. Heel wat zaken blijven nazinderen in onze gedachten. Ik denk dan aan wat Kathleen, de Vlaamse ontwikkelingshelpster ons heeft verteld. "Zuid-Afrika heeft nood aan een nieuwe morele autoriteit". En de hoop die Ken, onze gids in de township uitstraalde: “Hope is the last thing to die”. Woorden van Nelson Mandela. We hopen in elk geval voor deze mensen dat dit land zich op een positieve manier verder ontwikkelt. De mensen hier verdienen het. Misschien moeten we binnen 10 jaar eens terug komen om te zien welke weg men dan heeft afgelegd.

Op onze terugvlucht merk ik dat de film “The long walk to freedom” in het aanbod zit. Deze film is gebaseerd op de autobiografie van Nelson Mandela en vertelt in een prachtig verhaal zijn leven en strijd tegen apartheid en voor vrijheid. Een betere afsluiter van deze reis kon ik niet bedenken.